آناتومی و فیزیولوژی پوست

Last Updated on 1399-12-08 by زیبا رویان

پوست (بخشی از دستگاه پوششی بدن است. بخش های دیگر این دستگاه: مو، ناخن، و غشاء مخاطی هستند).

پوست متشکل از سه لایه اصلی است:

1. روپوست (اپیدرم) که لایه نازک تر خارجی پوست می باشد.
2. درم که لایه ضخیم تر پوست می باشد.
3. هیپودرم که پوست را به بافت های ماهیچه ای متصل می کند.

روپوست لایه های ضخیمی از سلول های مسطح می باشد.

پوست با دارا بودن سطح متوسطی حدود 2 متر مربع (2.5 یارد مربع) یکی از بزرگترین اعضا بدن است. پوست یک سد محافظتی بین محیط جهان اطراف با عضلات، اعضای درونی و رگهای خونی و اعصاب بدن تشکیل می دهد. مو و ناخنها از پوست منشا گرفته و یک حفاظت اضافی ایجاد می کنند. ظاهر پوست به طور گسترده ای تغییر می کند. که این تغییر نه تنها به دلیل عواملی همچون افزایش سن بوده، بلکه نمایش دهنده نوسانات هیجانی و سلامت عمومی نیز می باشد.

پوست یک عضو زنده است هرچند فوقانی ترین لایه آن لایه شاخی(استراتوم کورنئوم) و روپوست (اپیدرم) بوده که سطح پوست را تشکیل می دهند و متشکل از سلولهای زنده و مرده هستند و در هر فرد حدود 30 هزار عدد از این سلولها در هر دقیقه ریزش می کنند. با این وجود سلولهای زنده پوست دائما در قسمت زیری تر روپوست تولید شده تا جایگزین این سلولها گردند. در زیر روپوست، درم قرار گرفته که حاوی عروق خونی، پایانه های عصبی و غدد می باشد. لایه ای چربی در زیر درم قرار می گیرد و به عنوان یک عایق، ضربه گیر  و منبع انرژی عمل می کند.

بدن هر انسان در مدت زمان یک زندگی 70 ساله متوسط حدود 5.47 کیلوگرم پوست دور می ریزد و هر ماه تمام پوست هر فرد عوض شده و نو می شود.

محافظت و احساس

هر چند اکثر قسمت های پوست ضخامتی کمتر از 6 میلیمتر دارند. اما پوست یک لایه محافظتی قوی است. جزء اصلی سطح پوست یک پروتئین زمخت فیبری است که کراتین نام دارد. این ماده را می توان در مو که ایجاد حفاظت و گرما می کند و در ناخن ها که انتهای ظریف انگشتان دست و پا را می پوشانند، پیدا کرد. پوست یک سد دفاعی کاملا موثر در برابر میکرو ارگانیسمها و مواد مضر ایجاد می کند. اما این سد بیشترین تاثیر را زمانی دارد که سطح آن دست نخورده باقی بماند. زخمها ممکن است عفونی شوند و به باکتری ها، که بعضی از آنها در سطح پوست زندگی می کنند، اجازه دهند که وارد جریان خون شوند. سبوم که مایعی روغنی است و از غدد سبابه موجود در درم تشکیل می گردد، به حفظ حالت ارتجاعی پوست و دفع آب کمک می نماید.

به دلیل اینکه پوست ما حالت ضدآّب دارد. آب را به هنگام دوش گرفتن مثل یک اسفنج جذب نمی کنیم، احساس لامسه ما از گیرنده هایی که در قسمت درم پوست وجود دارند و به فشار، ارتعاش، گرما، سرما و درد پاسخ می دهند، ناشی می شود. در هر ثانیه میلیاردها پیام از تحریکات دریافت شده در سرتاسر بدن به مغز ارسال شده و در آنجا این پیامها به صورت یک “تصویر” حسی در می آید و فرد را از خطراتی مثل یک وسیله داغ، آگاه می سازند. بعضی نواحی حسی مثل انتهای انگشتان، دارای تراکم بالایی از گیرندگان می باشد. پوست همچنین یک نقش اساسی در تنظیم دمای بدن ایفا می کند. و زمانی که در معرض تابش نور خورشید قرار می گیردف ویتامین D تولید می کند که برای ایجاد استخوان های قوی لازم است.

یک لایه واکنش گر

پوست ما به شیوه زندگی ما واکنش نشان می دهد. برای مثال، پوست دستان یک باغبان ضخیم شده تا حفاظت بیشتری ایجاد کند در طی روند پیری پوست چروکیده شده و خاصیت ارتجاعی آن کمتر می شود که این حالت می تواند در نتیجه سیگار کشیدن یا تماس بیش از حد با نور خورشید تسریع می گردد. همچنین پوست می تواند رنگ خود را تغییر دهد. در برخورد مستقیم نور خورشید، اپیدرم و درم ملاتین بیشتری تولید می کنند، ملاتین رنگدانه ای است که تشعشعات مضر ماورا بنفش را فیلتر می کند. افزایش ملاتین باعث تیره شدن پوست می شود. مردمی که اصلیت آن ها متعلق به مناطقی با تابش شدید نور خورشید است دارای پوست تیره تر بوده که به راحتی پوست روشن و سفید نمی سوزد. افرادی که پوست روشن دارند به دلیل داشتن ملاتین کمتر در پوست خود نسبت به آفتاب سوختگی حساس تر هستند.

رشد پوست

در اکثر نواحی بدن، روپوست 4 لایه دارد، در تحتانی ترین قسمت لایه قاعده ای دارد که در آن سلول های جدید ساخته می شوند. به موازات حرکت به سطح، سلول ها تغییر می کنند تا لایه های بینا بینی یعنی سلول های خاردار و دانه ای را تشکیل دهند. سلول هایی که در عرض 1 تا 2 دوماه به سطح می رسند. لایه سطحی متشکل از سلول های مسطح مرده می باشد که دائما ریزش می کنند.

سلول لایه سطحی

سلول های مسطح مرده در سطح پوست یک پوشش محافظتی خشن تشکیل می دهند. این سلول ها دائما به موازات از دست رفتنشان جایگزین می شوند.

سلول دانه ای: سلول های دانه ای (گرانولار) مسطحتر از سلول های خاردار هستند و ساختار سلولی آن ها شروع به بهم خوردن می کند.

سلول خاردار: سلول های واقع در لایه سلولی خاری، برآمدگی های خارجی دارند که آن ها را به هم متصل می کند و به پوست قدرت می دهد.

سلول قاعده ای: سلول های لایه قاعده ای به میان پوست چسپیده اند. این ناحیه، قسمتی از پوست است که سلول های آن مرتبا تقسیم می شوند تا سلول های جدید را که بعدا به لایه های بعدی تبدیل می شوند، بسازد.

ترمیم پوست

زمانی که پوست آسیب می بیند، از طریق ترمیم بافت آسیب دیده و جایگزین ساختن بافت از دست رفته با سلولهای جدید، پاسخ می دهد. طی روند ترمیم بافت مرده یا آسیب دیده ابتدا توسط بافت اسکار و به تدریج با سلول های جدید سالم جایگزین می شود. ترمیم پوست طی مراحلی که در زیر گفته می شود صورت می گیرد:

1. هر آسیبی که منجر به ضایعه پوستی شود در صورتی که ضایعه سطحی باشد مسئله مهمی نیست. ممکن است رگ های خونی میان پوست آسیب دیده و باعث خون ریزی شود.
2. خون از رگ های خونی نشت پیدا کرده، منجر به تشکیل لخته می شود. فیبروپلاستها و دیگر یاخته های اختصاصی ترمیمی تکثیر شده و به ناحیه آسیب دیده مهاجرت می کنند
3. فیبروپلاستها: کلافه ای از بافت فیبردار در داخل لخته ایجاد می کنند. به موازات انقباض رشته های فیبرین کلافه دچار چروکیدگی می شود. بافت پوستی جدید در زیر تشکیل می گردد.
4. کلافه فیروز، سفت شده تا یک کبره زخم بر روی سطح پوست ایجاد کند. زمانی که رشد پوست جدید کامل شود این کبره می افتد. با این وجود اثر زخم ممکن است باقی بماند.